پاچنبری - کلاب فوت (Club-Foot) - پای چماقی یا تالیپس اکینوواروس
پاچنبری یا کلاب فوت مهمترین و شایع‌ترین دفورمیتی یا بدشکلی مادرزادی پا است.
در این دفورمیتی، قسمت جلو پا به سمت داخل و پایین چرخیده و در عقب، پاشنه پا هم به سمت داخل چرخیده‌است. پای چماقی ممکن است یک ناهنجاری منفرد باشد یا همراه با سایر اختلالات یا سندرم ها مانند مشکلات کوروموزومی، فلج مغزی، و بی حرکتی عمومی مفاصل (آرتروگریپوز) دیده شود.
میزان شیوع کلاب فوت
درهر ۱۰۰۰ تولد، یک مورد پاچنبری وجود دارد. در پسرها شایعتر است. در بیشتر موارد سابقه خانوادگی این عارضه وجود دارد. در ۵۰درصد از موارد دوطرفه هستند. درصورت ابتلای یک والد شانس ابتلای کودک یک دهم است.
علت ایجاد کلاب فوت
در اکثر بیماران یک نقص تکاملی جنینی(تکامل غیرطبیعی جنین) مسئول ایجاد بدشکلی است. در صورت عدم درمان به موقع، استخوان‌های کف پا به صورت ناهنجار، رشد نموده و سبب دفورمیتی دائم پا می‌شوند.
اشکال پاچنبری به سه شکل دیده می شود:
۱. پیچش به داخل پا
۲. اداکسیون یا انحراف به داخل جلوی پا نسبت به پاشنه پا (نوک پاها به هم نزدیکتر از پاشنه پاها هستند)
۳. خم شدن کف پاها به داخل (پلانتار فلکسیون)
*هنگام معاینه روتین نوزادان معیار تشخیصی این می‌باشد که نتوان به آسانی کف پا را به خارج خم کرد.
تشخیص پای چنبری
پای مبتلا معمولا کوچکتر و کوتاهتر بوده، دارای پاشنه بدون برجستگی است ودر ناحیه کف پا چین عرضی دیده میشود.تمامی مبتلایان باید از نظر مفصل هیپ معاینه شوند زیرا پای چماقی خطر ابتلا به دیسپلازی هیپ را افزایش میدهد.
درمان کلاب فوت
درمان دارای سه مرحله است:
۱-اصلاح بدشکلی یا دفورمیتی
۲-حفظ وضعیت تصحیح شده تا زمانیکه تعادل طبیعی عضلانی مجددا برقرار گردد
۳-پیگیری به منظور جلوگیری از عود احتمالی بدشکلی است.
بیشتر پاچنبری ها در دوران شیرخوارگی با گچ گیری در عرض ۶ تا ۸ هفته اصلاح می‌شوند. کمتر از ۵ درصد پاچماقی‌ها از نوع بسیار شدید و غیرقابل انعطاف هستند که ممکن است به این درمان گچ‌گیری پاسخ ندهند و نیاز به عمل جراحی پیدا کنند.
درمان کلاب فوت باید در هفته اول یا دوم زندگی شروع شود، زیرا در این دوران بافتهای رباطها، کپسول مفصلی و تاندونها، انعطاف پذیرترند.
۵ دستکاری (مانیپولاسیون) و کشش ایجاد شده توسط پزشک بر روی این عناصر به طور هفتگی سبب افزایش طول و کشیدگی این عناصر میشود و گچ گرفته شده بعد از این دستکاری سبب میشود که اصلاح به دست آمده برای یک هفته آینده حفظ شود. به تدریج استخوانها جابه جا می‌شوند و به محل صحیح خود برمی گردند. به طور معمول ۵ تا ۷ بار گچ بلند که ازنوک انگشتان تا قسمت بالای ران ادامه می‌یابد، به طور هفتگی گرفته میشود تا بد شکلی اصلاح شود.
دو روش دیگر نیز جهت نگاه داشتن پا در وضعیت اصلاح شده در فواصل بین دستکاری‌ها وجود دارد: بکار بردن اسپلینت (آتل) دنیس براون و استفاده از نوار چسب‌های مخصوص.
عود بیماری
احتمال عود بعد از تصحیح موفق (از طریق گچ یا جراحی) ۲۵-۲۰٪ است. برای جلوگیری از عود، بعد از اتمام دوره گچ گیری، برای بیمار یک آتل مخصوص ساخته میشود که به مدت چند ماه باید به طور شبانه‌روزی از آن استفاده کند و بعد از آن حداقل به مدت ۲ تا ۳ سال شبها از آن بهره ببرد. پس از یک سال در طول روز کودک می‌تواند از کفشهای معمولی استفاده کند.
جراحی کلاب فوت نوزادان
اگر بیمار با گچ گیری یا آتل گذاری بهبود نیابد، (یعنی پس از ۲ یا ۳ ماه، پا از نظر بالینی و رادیولوژی طبیعی نشده باشد) انجام عمل جراحی برای اصلاح بدشکلی اجتناب ناپذیر است. بهترین زمان برای انجام عمل جراحی حدود ۶ ماهگی است.
۸۰٪ موارد با آزادسازی تاندون آشیل (تنوتومی) مشکل برطرف میشود. هنگام جراحی تمام لیگامانهای سفت در قسمت داخل مچ پا را جدا می‌نماییم و هر تاندونی را که بیش از حد سفت شده (ازجمله تاندون آشیل) را طویل می‌کنیم. سرانجام استخوان‌های کف پایی که آزاد شده‌اند را در وضعیتی طبیعی نسبت به هم قرار می‌دهیم.
مراقبت ها
مراقبت شامل اهداف کوتاه و بلند مدت است.
۱-رشد در این دوره از سرعت بالایی برخوردار است به همین دلیل زیرنظر قراردادن دقیق پوست و جریان خون مخصوصا در شیرخوار دارای جثه کوچک حایز اهمیت است.
۲-آموزش به خانواده بیمار برای درک تشخیص، برنامه درمانی، اهمیت تعویض منظم گچ و نقش آنها در تاثیر طولانی مدت درمان دارند.
۳-تشویق کردن والدین جهت تسهیل تکامل طبیعی در محدودیت های ناشی از بدشکلی و یادرمان
۴-تقویت و روشن سازی توضیحات و دستورات ارتوپد، تامین حمایت عاطفی، آموزش چگونگی مراقبت از گچ یا وسایل
سوالات رایج
۱-چگونه مطمئن شویم بریس را درست پوشیده ایم ؟
برای راحتی در پوشیدن بریس، ابتدا زانوی نوزاد را خم کرده و پای نوزاد را در بریس قرار داده بطوریکی پاشنه ی پای او در سوراخ پشتی آن قابل لمس باشد.بهتر بند روی مچ آن را اول از هم ببندید. یا در صورت داشتن کفش های مخصوص، مطمئن شوید که پاشنه کاملاٌ در کفش است و بند های کفش محکم بسته شده اند.
۲- هر چند وقت به مرکز ارتوز و پروتز مراجعه کنیم تا برای تعویض بریس مطمئن شویم ؟
معمولا با توجه رشد زیاد پای نوزاد، هر سه ماه یکبار و سپس هر ۶ ماه یکبار برای بازدید و ارزیابی توسط کارشناس ارتوز وپروتز به مرکز ارتوز و پروتز مراجعه فرمایید.
۳- استفاده از بریس مخصوص کلاب فوت به مدت ۳-۴ سال برای جلوگیری از برگشت بدشکلی کافی می باشد ؟
معمولا در سالهای بعد زمانی که نوزاد شروع به راه رفتن می کند کفش های طبی مخصوصی باید پوشیده شود این کفش طبی زیر نظر کارشناسان ارتوپدی فنی ساخته می شود.
چند نکته ی مهم در هنگام استفاده از بریس اصلاحی کلاب فوت
۱-به نوزاد خود یاد بدهید می تواند زانوی خود را خم و راست کند و با وجود بریس می تواند همچنان بازی کند.
۲-در روزهای اول استفاده از بریس باید بطور مرتب پای بچه را زیر نظر داشته باشید تا مطمئن شوید بریس، پای او را اذیت نمیکند و در صورت دیدن قرمزی و یا تاول در پا و ناپدید نشدن آن بعد از ۱۵ تا ۲۰ بعد از درآوردن بریس به کارشناس ارتوز و پروتز خود اطلاع دهید.